کشف تونل هخامنشی در مرودشت | رازهای پنهان تاریخ

استان فارس همواره به عنوان یکی از مهم ترین گهواره های تمدنی ایران شناخته می شود. سرزمینی که آثار تایخی بی شماری از دوران هخامنشیان، ساسانین و پس از آن در دل خود جای داده است. به تازگی خبری شگفت انگیز از شهرستان مرودشت منتشر شده است. شهری که با نام های پاسارگارد و تخت جمشید پیوندی ناگستتنی دارد و همواره در کانون توجه باستان شناسان و علاقه مندان به تاریخ ایران قرار داشته است.

فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی استان فارس، محمدرضا بهمنی نژاد، اخیراً اعلام کرده که در جریان یک عملیات گشت و بررسی میدانی در نزدیکی سد تاریخی داریوش هخامنشی واقع در منطقه درودزن، دالانی سنگ چین کشف شده است. این دالان به ارتفاع حدود یک و نیم متر و با طول پیمایش شده بیش از 40 متر، در پایین سد قرار گرفته است. یافته های اولیه نشان می دهد که این ساختار احتمالاً نوعی آبراهه یا کانال هدایت آب بوده است که در دل سنگ و خاک ساخته شده و می تواند بخش مهمی از شبکه پیچیده آبرسانی هخامنشیان را آشکار کند.

مرودشت، قلب تمدن هخامنشی

شهرستان مرودشت در شمال شرقی شیراز قرار دارد و به واسطه وجود تخت جمشید، نقش رستم و ده ها اثر تاریخی دیگر، همواره به عنوان یکی از مراکز اصلی میراث فرهنگی ایران شناخته می شود. در این منطقه، سد داریوش هخامنشی یکی از شگفتی های معماری و مهندسی باستان به شمار می رود. این سد که بر روی رودخانه کر ساخته شده بود، به منظور ذخیره و مدیریت آب در دوران هخامنشی کاربرد داشته و اکنون بخشی از آن همچنان باقی مانده است.

کشف دالان سنگ چین در نزدیکی این سد می تواند حلقه ای تازه در شناخت فناوری های مهندسی آبی هخامنشیان باشد. آن ها نه تنها در معماری کاخ ها و بناهای باشکوه خود بی رقیب بودند، بلکه در طراحی و ساخت سازه های آبی نیز به اوج دانش مهندسی رسیده بودند.

مشاهده دقیق ترین دستگاه گنج یاب

ویژگی‌ های دالان کشف‌ شده

بر اساس گزارش میراث فرهنگی، دالان سنگ چین دارای ارتفاعی حدود یک و نیم متر است که امکان عبور و مرور افراد را فراهم می سازد. تا کنون بیش از 40 متر از طول این دالان مورد بررسی قرار گرفته و احتمال می رود که ادامه آن هنوز در دل زمین باقی مانده باشد.

این دالان از سنگ چین هایی منظم ساخته شده و مقاومت بالایی در برابر فرسایش داشته است. کشف چنین ساختاری نشان دهنده این است که هخامنشیان از دانش بالای معماری و مصالح سازی برخوردار بوده اند. همچنین کارشناسان احتمال می دهند که این دالان بخشی از یک آبراهه یا تونل آب باشد که در راستای کارکرد سد تاریخی ساخته شده است.

اهمیت کشف برای باستان‌ شناسی

کشف این دالان سنگ چین می تواند ابعاد تازه ای از دانش و فناوری هخامنشیان را روشن کند. تاکنون بیشتر تمرکز پژوهشگران بر روی بناهای شاخصی مانند تخت جمشید، آرامگاه های شاهان هخامنشی و کتیبه های سنگی بوده است. اما سازه های آبی همانند سد ها، کانال ها و دالان های زیر زمینی کمتر مورد مطالعه قرار گرفته اند.

این دالان می تواند نشان دهد که هخامنشیان چگونه موفق شده بودند در سرزمینی خشک و نیمه خشک مانند فلات ایران، منابع آبی را مدیریت کنند. سیستم های پیچیده انتقال و ذخیره آب، امکان رونق کشاورزی و توسعه شهری را برای این امپراتوری بزرگ فراهم کرده بود.

آیا این دالان یک «گنج» است؟

واژه گنج در ادبیات عامه به مجموعه ای اشیاء قیمتی و پنهان شده اطلاق می شود. اما در نگاه باستان شناسان، هر کشف تاریخی که بتواند بخشی از تاریخ و فرهنگ یک سرزمین را آشکار کند، خود نوعی گنجینه به شمار می رود.

دالان سنگ چین کشف شده در مرودشت شاید حاوی طلا یا جواهرات نباشد، اما بی شک ارزش آن کمتر از یک گنج واقعی نیست. این کشف می تواند بخشی از رازهای مهندسی هخامنشیان را آشار کند و گواهی برا شکوه و عظمت تمدنی باشد که بیش از دو هزار سال پیش بر پهنه ای وسطع از جهان حکومت می کرد.

اظهارات فرمانده یگان حفاظت میراث‌ فرهنگی فارس

محمدرضا بهمنی نژآد در این باره اظهار داشت که، اعلام کاربرد دقیق این تونل نیازمند بررسی های کارشناسی دقیق تر و ورود به عمق دالان است. تا این لحظه تنها بخشی از این سازه شناسایی شده و احتمال ادامه دار بودن آن بسیار زیاد است. او همچنین تأکید بر این داشت که چنین کشفیاتی نیازمند حفاظت جدی و مطالعه علمی هستند تا از هرگونه آسیب و تخریب جلوگیری شود.

ضرورت بررسی‌ های تخصصی

کارشناسان باستان شناسی و میرث فرهنگی برای شناسایی کامل کارکرد این دالان، نیازمند کاوش های علمی، برداشت نقشه های دقیق و استفاده از تجهیزات مدرن هستند. بررسی مصالح به کار رفته، شیوه سنگ چینی و ارتباط احتمالی این دالان با سایر بخش های سد می تواند به روشن شدن ابعاد ناشناخته ای از تاریخ مهندسی آبی ایران کمک کند.

علاوه بر این، احتمال وجود اشیاء یا نشانه های فرهنگی دیگر در داخل یا اطراف این دالان وجود دارد که باید با دقت مورد کاوش قرار بگیرد. هرچند تاکنون تنها جنبه مهندسی آن مشخص شده، اما نمی توان احتمال یافتن آثار دیگری را به طور کامل رد کرد.

جایگاه سد داریوش در تاریخ

سد داریوش یکی از کهن ترین و مهم ترین سدهای ایران است که در دوران هخامنشی ساخته شده است. این سد نه تنها به عنوان یک سازه مهندسی بی نظیر مطرح است، بلکه نشانه ای از توانمندی سیاسی و مدیریتی شاهان هخامنشی نیز حساب می شود. توانایی مهار مدیریت آب، در آن مان عاملی اساسی برای توسعه کشاورزی و تثبیت قدرت سیاسی بوده است. کف دالان سنگ چین در نزدیکی این سد، اهمیت آن را دوچندان می کند و نشان می دهد که مجموعه سد و سازه های وابسته به آن یک سیستم پیچیده و چند لایه بوده است.